kalimba

• kademeli olarak yerleştirilen metal parçaların oturduğu tahtadan bir taban şeklindedir. kalimba, birden çok isimle tanınmakla birlikte, en yaygın olan iki adından biri de mbiradır. ayrıca 1960'ların sonu ile 1970'lerin başında likembe , mbila , mbira huru , mbira njari , mbira nyunga nyunga , nhare , matepe ve njari, sansu , zanzu , karimbao , marimba , karimba , kalimba , oko , ubo , sanza gibi isimler de kullanılmıştır. anglo dünyasında "başparmak piyanosu" olarak da bilinmektedir.
  kalimba
  
  edit:(aynı zamanda rahatlatıcı hafif bir sesi vardır.yorulunca dinlemenizi tavsiye ederim.)
• Eskiden kabilelerde su büyüsü yapmak için kullanılırmış.
• Kalimba, parmakla çalınabilen, iki elimize sığacak boyutta, kulağa son derece hoş gelen melodilere sahip tuşlu bir enstrümandır.
  
  Bu harikulâde enstrüman “başparmak piyanosu” olarak da bilinir. Bunun sebebi ise oldukça minik yapısından kaynaklıdır.
  
  Kalimba olarak tanıdığımız bu müzik aletinin en yaygın diğer adı ise “mbira”dır. Ayrıca kullanıldığı bölgelere göre de birçok farklı ad almıştır. bunlardan bazıları: nyunga, mbila, karimbao, likembe, nhare, ubo, nhare, zanzu, karimba, matepe, sansa, njari, sanza, marimba, sansu, oko gibi isimlerdir.
  
  kalimbanın Tarihi yaklaşık üç bin(3000) yıl kadar öncesine dayanmaktadır.
  
  kalimbanın ilk olarak güney afrika’da ortaya çıktığı bilinmektedir. fakat afrika’nın tam olarak hangi bölgesinde ortaya çıktığı hakkında net bir ortak görüş yoktur. bazı kaynaklara göre ilk kalimba örnekleri Afrika’da bulunan Zambezi Nehri yakınlarında ortaya çıkmıştır.
  
  Tarihte örneklerini incelediğimiz zaman bu muhteşem enstrümanın ilk olarak bambu ağacından yapıldığını görüyoruz.
  
  3 bin yıllık bir geçmişe sahip olan kalimba, her şey gibi zamanla değişmiş ve gelişmiştir. zamanın değişimiyle de bambu parçalarının yerini metal kısımlar almaya başlamıştır.
  
  Kalimba, genellikle bir rezonans gövdesi üzerine sabitlenmiş metal yapraklar ve dillerden oluşmaktadır. Bu yapraklar ve dillerden oluşan titreşimler gövdede toplanarak ses dalgalarını oluşturur.
  
  kalimba, Piyano ve kanun mantığına benzer bir şekilde kullanılmaktadır.
  
  Birçok farklı ismi olan bu enstrümanın bugünkü kalimba adıyla anılmasında en büyük pay sahibi Hugh Tracey adlı bir etnomüzikologtur.
  
  20. yüzyılın ilk yarısında sık sık Afrika’ya seyahat edip yerel müzikler hakkında araştırmalar yapan Hugh Tracey, yaptığı araştırmalardan edindiği bilgileri müzik dünyasına kazandırmaktaymış. 1950’lerin sonunda Afrika Müzik Aletleri adıyla bir şirket kuran Tracey, Kalimbanın bazı özelliklerini geliştirmiş ve Batı müziğine uyum sağlamasına katkıda bulunmuştur. 1960’lı yıllarda enstrümanın piyasaya sürülmesinden sonra Tracey, eşi ve oğullarıyla beraber dünyayı dolaşıp seminerler vererek Kalimbayı pek çok ülkede tanıtmıştır.
  
  bu büyüleyici enstrüman 1950’li yıllardan sonra dünya çapında bilinen, talep gören ve satılan bir müzik aleti hâline gelmiştir. ayrıca 1970’li yıllarda Earth, Wind & Fire isimli müzik grubunun ”Kalimba Story” adında çıkardığı şarkı, Kalimbayı dünyaya tanıtan bir başka önemli etken olarak gösterilebilir.
  
  kalimbanın kullanım şeklini şöyle açıklayabiliriz; iki elimizin avuç içerisinin yan kısımlarını saracak şekilde konumlandırarak üst yüzeyde kalan baş parmaklarımız ile çalabilmekteyiz. Diğer dört parmağımız enstrümanı avuç içerisinde uygun pozisyonda tutarak dengesini sağlamaya yardımcı olur.
  
  Günümüzde sıklıkla tercih edilen kalimba modellerinin üzerinde yer alan tuş sayısı genellikle 17 adettir. Bunun sebebi ise üzerinde yer alan tuş adedi sayesinde üretilen ses aralığı ve dağarcığının 17 tuşlu kalimba modellerinde en elverişli ve kullanışlı olmasıdır. Bu modeller dışında daha yüksek ve düşük tuş sayısına sahip olan kalimba modelleri de bulunmaktadır.
  
  İlk örnekleri daha ahşap bir yapıya sahip olan bu müzik aletine zaman içerisinde metal ve benzeri çeşitli parçalar dahil edilerek daha uzun soluklu ve kendine özel tınıya sahip bir enstrüman olması sağlanmıştır.
  
  Birçok enstrümanda olduğu gibi kalimba notaları da ‘‘do, re, mi, fa, sol, la, si’’ olarak devam etmektedir. Do notası en kalın, Si notası ise en ince notadır. Bu notaların haricinde bemol ve diyez notaları da yer almaktadır. Bemol ‘‘ ♭ ’’ şeklinde gösterilir ve gösterildiği nota yarım ses olacak şekilde kalınlaştırılır. Diyez ise ‘‘ # ’’ şeklinde gösterilir ve gösterildiği notayı yarım ses incelterek katkıda bulunmaktadır. Ayrıca kalimba çalmadan önce notalarında ‘‘Bemol ve Diyez’’ olup olmadığını kontrol ederek başlamanız yararınıza olacaktır.
  
  17 tuşu bulunan standart bir kalimba modelinin tuşları simetrik bir şekilde dizilmiştir ve her bir tuş belirli bir notayı temsil eder. şimdi aşağıda notaların nasıl dizildiğine bir göz atalım.
  
  ortadaki en uzun tuş 1-C-Do
  1’in solundaki tuş 2-D-Re
  1’in sağındaki tuş 3-E-Mi
  2’nin solundaki tuş 4-F-Fa
  3’ün solundaki tuş 5-G-Sol
  4’ün solundaki tuş 6-A-La
  5’in sağındaki tuş ise 7-B-Si
  
  Yukarıda bahsettiğimiz harf, nota ve sayılar kalın ses çıkartan tuşlara aittir. Bunlara ek olarak ince ses çıkartan tuşlar da bulunmaktadır. Bu tuşların üzerinde ince olduğunu belirten ( ‘ ) ve ( “ ) işaretleri bulunmaktadır. Bu tuşlar da şu şekildedir;
  
  6’nın solundaki tuş 1′ – C – Do
  7’nin sağındaki tuş 2′ – D – Re
  1’in solundaki tuş 3′ – E – Mi
  2’nin sağındaki tuş 4′ – F – Fa
  3’ün solundaki tuş 5′ – G – Sol
  4’ün sağındaki tuş 6′ – A – La
  5’in solundaki tuş 7′ – B – Si
  6’nın sağındaki tuş 1” – C – Do
  7’nin solundaki tuş 2” – D – Re
  1’in sağındaki tuş ise 3“ – E – Mi
  
  Yukarıda bahsettiğimiz notalar ince notaları ifade etmektedir. İnce notaları ayırt edebilmeniz için tuşların üzerinde yer alan ( ‘ ) işaretleri unutmayın.
  
  Kalimba Notalarını Öğrenirken Dikkat Etmemiz Gerekenler bazı hususları paylaşacağım şimdi.
  
  *Notalarda Diyez ya da Bemol ifadesinin olup olmadığına,
  
  *Notaların ince ya da kalın olduğunu ifade eden işaretlerin olup olmadığına,
  
  *Notaların doğru bir şekilde sıralı olup olmadığına,
  
  *Kalimba üzerinde bulunan tuşların her birinde temsil ettiği harf ve sayının doğru dizilişi gibi birçok önemli noktalara dikkat etmeniz gerekmektedir.
  
  ülkemizde en çok bilinen ve tercih edilen kalimba türü 17 tuşlu hakiki maun ağacından yapılan ve telleri nikel kaplı çelik olan türlerdir. bu modelin ülkemizde çok tercih edilmesinin en önemli sebeplerinden biri çok dayanıklı olmasıdır. ayrıca bu model ses deliği olan ve çelik paslanmaz tuşlara sahip olan bir kalimba çeşididir. bu model dışında tuş sayısı, ağaç türü, ses deliği olan veya olmayan ve benzeri sese direkt etki eden kısımlarının değişkenlik gösterdiği kalimba türleri de bulunmaktadır.
  
  resmi kayıtlara göre kalimbanın varlığından haberdar olan ilk Avrupalı, 1586’da Mozambik’te bulunan Peder Dos Santos adlı Portekizli kaşif ve misyonerdir. dos santos, “Ambira” adlı 9 notalı bir kalay enstrümanının performansını kaydetmiştir. Sanatçılar çalmak için başparmaklarını uzatırlar ve bu enstrüman tatlı, yumuşak bir ses çıkarır. Bu enstrümanlar çok gürültülü olmadığı için kralın sarayında da çalınmaktaymış.
  
  1586’da Peder Dos Santos, kalimbayı belgelediğinde kalimba, afrika’da uzun zamandır bilinen eski bir müzik aletiydi. Gerhard Kubik, 1998 tarihli “Kalimba, Nsansi, Mbira*: Lamellophone in Afrika” adlı kitabında kalimbanın Afrika’da iki kez icat edildiğini ortaya koymaktadır. Gerhard Kubik’in hipotezine göre Zambezi Nehri havzası halkı, demir kullanmaya başladıktan kısa bir süre sonra metal kalimbalar yapmaya başlamıştır.
  
  kalimbayla ilgili ilk kaydı yapan Peder Dos Santos, “Burada mbira isminde bir müzik aleti var. Ateşte tavladıkları metal parçalarıyla çok tatlı ve uyum içinde sesler çıkarıyor.” diye not düşmüştür.
  
  Günümüzdeki kalimba yapımlarında bu alanda elverişli seslere uygun olarak özel seçilen ağaç türlerinin gövde kısımları kullanılır. Doğru bir fırınlama yönteminden sonra ürüne göre değişen ölçü ve yapı özelliklerine sahip bir şekilde üzerinde bulunan özel ses sütunları ilave edilir. Ayrıca bu kısımda dikkat edilmesi gereken diğer bir unsur ise sıklıkla tercih edilen ses delikli kalimba modelleridir. Bu ses delikleri tıpkı gitar ve benzeri enstrümanlarda yer alan gövde üzerindeki ses delikleridir. Aynı mantıkta bulunmakta, sesi derinleştirip gücünü artırmaktadır. Bu sayede elde edilen sesin kapasitesi daha kuvvetli ve kullanışlı olmaktadır.
  
  kalimba, Kullanıldığı bölgeye göre çeşitlenen ve şekil alan bir enstrümandır. Kullanıldığı bölge ve topluluklarca farklı isim ve yapı özelliklerine sahip olan bu enstrümandan elde edilen ses ve tını özellikleri de çeşitlenebilmektedir.
  
  Etnik ve mistik bir enstrüman olan kalimbanın geçmişte birçok ruh hastalığında ve buna benzer rahatsızlıklarda kullanıldığı ve insan ruhuna iyi geldiği tespit edilmiştir. kalimba dinletileri Günümüzde hâlen ses terapisi şeklinde kullanılmaya devam ediliyor. Bu tip ruha şifa verdiğine inanılan on dört adet çalgı aletinden biri olan kalimbanın, yaydığı titreşim ve o güzel tınılarının beyin üzerinde iyileştirici bir etkisi olduğu bilinmektedir.
  
  kalimba'nın harikulâde melodisinin stres ve kaygıyı azalttığı, konsantrasyonu artırdığı ve hafızayı iyileştirdiği düşünülmektedir. ayrıca Anksiyete, depresyon, panik bozukluk, uyku patolojileri gibi rahatsızlıklara iyi geldiği bilinmektedir.
  
  günümüzde pek çok ailenin evine girmeyi başarmış olan kalimba, sakinleştirici ve rahatlatıcı etkisi sayesinde bebek ve çocukların eğitiminde oldukça verimli bir şekilde kullanılmaktadır.
  
  kalimba, eski dönemlerde bugünkü Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin olduğu bölgede dini törenlerde, düğünlerde, sosyal toplantılarda yaygın olarak kullanılmaktaymış.
  
  kalimba oldukça küçük bir yapıya sahip olduğu için istediğiniz her yere götürebilirsiniz. Ayrıca ek bir araca ihtiyaç duymadan sadece baş parmaklarınızla kullanabilirsiniz.
  
  Afrika’da doğmuş olan bu müzik aleti Mozambik ve Zimbabwe gibi yerlerde sıklıkla kullanılmaktaymış. ayrıca başka birçok ülkede de kullanılmaktadır.
  
  Kalimbanın en ilginç özelliklerinden biri, tüm notaların soldan sağa doğru yükseldiği bir piyano veya standart bir müzik aleti gibi olmamasıdır.
  
  kalimbanın elektro modelleri de üretilmektedir.
  
  Günümüzdeki kalimba yapımlarında genellikle bu alanda elverişli seslere uygun özel seçilen ağaç türlerinden elde edilen gövde kısımları kullanılmaktadır.
  
  ülkemizde kalimbaya olan ilgi COVİD-19 pandemi sürecinde oldukça artmıştır. 2020’de büyük koronavirüs salgınında eve kapananlar arasında kalimbaya talep artmıştır. Bursa’da 36 yıldır müzik eğitimi veren ve enstrüman satışı yapan Rüstem Avcı’nın nisan 2020’de AA muhabirine verdiği röportajda, “36 yıldan beri böyle bir satış grafiğiyle karşılaşmadık. Yani gitar, piyano, keman, saz ve benzeri müzik aletlerinin bir satış grafiği vardır. Günde 3-5 tane satarsınız ama hiçbir zaman günde 500 tane satamazsınız. Koronavirüs ile herkes eve kapandı. Sanki herkes kalimba ile tanıştı. Bu bizi şaşkına çevirdi. Elimizdeki mevcut stoklarla talebe cevap vermeye çalışıyoruz. Yoğun talepten dolayı daha önce gemiyle ithal ettiğimiz ürünü artık kargo uçaklarıyla alıyoruz. Kalimbayı bir ay öncesine kadar günde 20-25 adet arasında satarken koronavirüs salgınının ardından satışlarımız günlük 500 adet oldu. Şırnak’tan Edirne’ye, Kars’a, İzmir’e, Hakkari’ye, Türkiye’nin her yerine günde yüzlerce kalimba gönderiyoruz.”
  açıklamalarında bulunmuştur.
  
  yararlanılan kaynaklar
  kaynak 1, kaynak 2, kaynak 3, kaynak 4, kaynak 5, kaynak 6, kaynak 7, kaynak 8
  
  bu videoda kalimba almadan önce dikkat edilmesi gereken hususlara değiniliyor. delikli ve deliksiz kalimba arasındaki farklardan bahsediliyor ve kalimbaların genel karşılaştırmaları yapılıyor.
  kalimba hakkında bilgi içeren videoya giden yol..
  
  aşağıdaki videoda üretildiği ağaç türü, tuş sayısı, delikli deliksiz yapısı, ahşap veya cam modeli gibi özellikler dikkate alınarak 22 farklı kalimba çeşidi tanıtılıyor.
  22 farklı kalimba çeşidine giden yol..
  
  kalimba çalmaya hevesi olanlar için, daha da önemlisi notalar üzerinden kalimba çalmayı öğrenmek isteyenler için müzik alanında -özellikle de piyano alanında- yetkin bir eğitimci olan Caner Başbuğa tarafından oldukça yalın ve anlaşılır bir üslupla hazırlanmış video dizisini paylaşmak istiyorum. biraz uzun bir video serisi olacak fakat oldukça yardımcı olacağını düşünüyorum.
  birinci kalimba dersine giden yol.., ikinci kalimba dersine giden yol.., üçüncü kalimba dersine giden yol.., dördüncü kalimba dersine giden yol.., beşinci kalimba dersine giden yol.., altıncı kalimba dersine giden yol.., yedinci kalimba dersine giden yol.., sekizinci kalimba dersine giden yol.., dokuzuncu kalimba dersine giden yol.., onuncu kalimba dersine giden yol.., on birinci kalimba dersine giden yol.., on ikinci kalimba dersine giden yol.., on üçüncü kalimba dersine giden yol.., on dördüncü kalimba dersine giden yol.., on beşinci kalimba dersine giden yol..
  
  bu videomuzda ahşap kalimba ile cam kalimba karşılaştırması yapılıyor.
  karşılaştırmaya giden yol..
  
  bu videomuzda Caner Başbuğa bizlere kalimbanın nasıl akort edileceğini teknik olarak detaylı biçimde anlatıyor.
  kalimba akorduna giden yol..
  
  bu videomuzda ciao bella bestesinin 17 farklı kalimba ile çalınmasını dinleyeceksiniz.
  ciao bella bestesinin 17 farklı kalimba ile çalınmasına giden yol..
  
  bu videoda da caner başbuğa’nın amazon.com sitesinden aldığı bir kalimbanın kutusunun içinden neler çıkıyor onu izliyoruz.
  kalimba kutusuna giden yol..
  
  bu videoda youtube’taki Parmak Piyanosu sayfasının yöneticisi en sevdiği beş kalimbayı açıklıyor. bahsettiği modeller delikli kalimba, klasik kalimba ve cam kalimba modelleridir.
  kalimba çeşitlerine giden yol..
  
  bu harikulâde enstrümanı dinlemek isteyenler için aşağıda beğendiğim bazı kalimba melodilerini paylaşacağım.
  
  barış abi’nin “bugün bayram” şarkısına giden yol..
  
  April Yang’ın büyüleyici dinletisine giden yol..
  
  Erik Satie’nin “Gnossienne No.1” bestesine giden yol..
  
  kalimba ile “arp” ikilisinin harikulâde uyumuna giden yol..
  
  Büyük Beşiktaş taraftarının “gücüne güç katmaya geldik” bestesine giden yol..
  
  “Kalimba improv Lesson-17-Note Kalimba in C” melodisine giden yol..
  
  April Yang’ın muhteşem dinletisine giden yol..
  
  “Can’t Help Falling in Love on a Kalimba” ezgisine giden yol..
  
  “Noi Nay Co Anh” melodisine giden yol..
  
  João Serrador’un sıra dışı kalimba dinletisine giden yol..
  
  koharuss’un doğada kaydettiği huzur dolu melodiye giden yol..
  
  unutulmaz atari oyunu süper maryo melodisine giden yol..