bitkilerde hareket

  • hayvanların, bitkilerin ve insanların hangi noktada ayrıldığı konusunda şöyle bir giri yazmıştım(bkz: canlılık). bitki konusunu biraz daha açmak niyetindeyim.

    bitkilerde her ne kadar serbest hareket kabiliyeti söz konusu olmasa da dış ve iç etkilere göre tepki olarak hareket ettikleri bilinmektedir. bu hareketler ise tropizma hareketleri ve nasti hareketleri olarak ikiye ayrılıyor.

    tropizma (yönelme) hareketleri, bitkinin gelen etkiye verdiği tepkidir. yani eğer etki gelen tarafa bir yönelme söz konusu ise buna pozitif tropizma, eğer etkinin aksi yönüne bir yönelme söz konusu ise buna da negatif tropizma deniyor. kısaca şöyle açıklayabiliriz:

    fototropizma (ışığa göre gelişim ): bitkinin toprağın üzerinde kalan kısmında ışık gören bölümünde bitkinin büyümesi için etken madde olan oksin hormonunun çok olması nedeniyle, bitki ışık gören kısma doğru büyüyecektir. en basit örneği ayçiçekleridir. bildiğimiz gibi ayçiçekleri gün içinde güneşe göre hareket ederler. bu durumda bitkinin ışık gören kısmı pozitif tropizma hareketi sergilerken, kök kısmı negatif tropizma hareketi sergiler.

    geotropizma (yerçekimine göre gelişim ): bildiğimiz gibi kök kısmı yerçekiminin etkisi ile aşağıya yani toprağın içine doğru hareket ederken, gövde kısmı dediğimiz toprak üstündeki kısım ise yerçekiminin aksi yönünde gelişim hareketi gösterecektir. yani kökte pozitif tropizma var iken, gövdede negatif tropizma söz konusudur.

    hidrotropizma (suya göre gelişim ): bitkinin ihtiyacı olan maddeye yönelimidir aslında. sonuçta bitki için su en gerekli madde. dolayısıyla su moleküllerini bulmak için her nerede ise o yöne gelişim gösterecektir. hatta çöl bitkilerinin köklerinin çok derinlerde olmasının nedeninin çöl ortamında su kaynaklarının çok derinlerde olmasıdır.

    kemotropizma (kimyasal maddeye göre gelişim ): bitkinin kendisini besleyen kaynak maddelere olan yerlere gelişim göstermesidir. yani kendisinin gelişimi için gerekli olan mesela gübreye karşıya gelişim göstermesi pozitif tropizma hareketi iken, kendisi için öldürücü olabilecek olan kiraçli olan topraklardan kaçması negatif tropizma hareketidir.

    travmatropizma (yaralanmaya göre gelişim ): bitkilerin yaralandıkları ve travma oluşan bölgelerinin tam tersi bölgeye doğru gelişim göstermesidir.

    nasti hareketleri ise etkinin geldiği yöne göre değil, şekline göre değişiklik gösteren tepki hareketleridir. kısaca açıklamak gerekirse:

    termonasti (sıcaklık sonucu irkilme): ortam sıcaklığına göre bitkinin tepki vermesidir. fen derslerinde verilen en belirgin örnek ise laledir. incelediğinizde görürsünüz, ışık alan sıcak bir yerde çiçek tamamen açılırken, mesela geceleri ve biraz da soğuksa büzülür ve kapanır.

    fotonasti (ışık alma sonucu irkilme ): buna da en güzel örnek adından da anlaşılacağı üzere akşamsefası bitkisidir. çünkü baktığınızda bu bitki akşam üstü çiçeklerini açıp sabahları kapatmaktadır *

    sismonasti (sarsıntı sonucu irkilme ): buna da en güzel örnek sinekkapan ya da böcekkapan bitkisidir. bu bitki üzerine konan sinek veya böcekleri anında sıkıştırarak yanlış hatırlamıyorsan 1-2 hafta içinde de sindiriyor. aynı zamanda annelerimizin bakmakta zorlandığı, ki özellikle de çocuklu evlerde bakımı kabusa dönüşen küstüm çiçeği iyi bir örnektir. küstüm bitkisine dokunulduğunda ya da hafif bir sarsıldığında hakikaten de küsüp yaprakları kendini aşağıya bırakır * küser baya bildiğin * *